Autor teksta: Petar Doroslovački, dipl.inž.inf., član PR tima Projekta Ecolacus
Sve otpadne vode stanovništva, ustanova, zanatstva i industrije, kao i atmosferske vode grada Subotice, sakupljaju se u sistemu kanalisanja opšteg tipa i glavnim kolektorom dospevaju do Postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda.
Postrojenje se sastoji od dve linije:
- Linija vode – mehanički i biološki tretmanom otpadne vode
- Linija mulja – anaerobna mezofilnastabilizacija muljeva (nastalih tokom biološkog prečišćavanja otpadnih voda) u digestorima, uz proizvodnju biogasa i obezvodnjavanje nastalog digestovanog mulja
Proces prečišćavanja otpadnih voda – „na dlanu“ jednostavnijim rečnikom
„Usta“ prečistača predstavlja kanal na samom ulazu na postrojenje i on predstavlja najnižu gravitacionu tačku u gradu gde se sastaju sve otpadne vode i kišnica. Na njemu je gruba rešetka gustine 5 cm, koja predstavlja „rampu“ za prolaz krupnom otpadu, koji se odlaže u kontejnere.
„Zubi“ prečistača se nalaze na najvišoj tački do kojih otpadna voda dolazi putem pužnih pumpi. Ovde prolazi kroz fine rešetke gustine 6 milimetara, kako bi se izdvojio sitan otpad, a zatim odlazi u peskolov, kako bi se izdvojio pesak, koji se sliva sa površina i ulazi u kanalizaciju usled obilnih i jačih padavina.
„Češalj“ prečistača su prethodni taložnici – prstenastogkonusnog oblika –koji putem mosta praveći pun krug „brzinom“ od jedan sat potiskuje organske materije iz otpadne vode na konusno dno. Sve što padne na dno, a to se naziva istaloženi mulj, most gura u sredinu odakle se transportuje za dalji tretman, na liniju mulja, a ono što ostane – voda sa rastvorenim materijama – odlazi u biološke bazene.
Biološki bazeni predstavljaju „srce“ prečistača. U njima se podešavaju posebni uslovi podobni za razmnožavanje mikroorganizama, koji imaju zadatak da „pojedu“ azot, fosfor i druge materije, te tako prečiste vodu. Takođe, bazeni se sastoje iz tri dela, a u svakom voda treba da se zadrži tačno određeno vreme, kako bi se mulj i materije pravilno izdvojile.
Iz bioloških bazena, voda prolazi kroz poslednji Taložnik, te se kao potpuno bistra izlaznim kanalom uliva u prvi sektor jezera Palić.
Mulj koji se tokom procesa pečišćavanja izdvoji iz vode, razdvaja se na dva dela, od kojih se jedan koristi da potrebe namnožavanja mikroorganizama u biološkim bazenima, dok se drugi prosleđuje u takozvani „veliki želudac“, odnosno Digestore u kojima se razgrađuje i truli.
Tokom ovog procesa iz njega se izdvaja bio gas, koji se koristi za potrebe dobijanja električne i toplotne energije („zelene energije“), utrošene na rad Postrojenja i zagrevanje Digestora.
Šta se dešava sa viškom mulja kao otpadom
Višak mulja, koji se ne koristi za unutrašnje potrebe, obezvodnjava se na trakastoj filter presi i transportuje kao nusproizvod na regionalnu deponiju Bikovo, gde služi za kompostiranje i fitoremedijaciju.
Kako bi se mulj iz procesa tretmana otpadnih voda sa postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda – gradskog prečistača Subotica, efikasno i bezbedno transportovao na Regionalnu deponiju Bikovo ( u prethodnom periodu mulj je odnošen na lokalnu deponiju u Subotici ) iz sredstava obezbeđenih u projektu “Zastita biodiverziteta i voda jezera Palić i Ludaš” obezbeđen je novi kamion proizvođača „IVECO“ većeg kapaciteta sa odgovarajućim kontejnerom.
Koji su efekti ovog ulaganja? Kapacitet sadašnjeg kontejnera je 14 kubika ili tona. Dnevno se u tri ture na deponiju, udaljenu oko 30 kilometara prevozi po deset, odnosno 30 tona mulja. Da nije bilo ovog ulaganja, mulj bi se najmanje u kontejnerima zapremine od 5 kubika ili tona na deponiju vozio šest puta dnevno sa zastarelim teretnim vozilima, koji su se usput, još i kvarili. Procenjuje se da će se do kraja 2021. godine na Regionalnu deponiju sa subotičkog Prečistača transportovati oko 10.000 tona mulja.
Mulj nije otpad – on je resurs! Kompost
Regionalna Deponija doo Subotica pomoću specijalizovane tehnologije vrši proizvodnju komposta. Kompostni materijal sadrži anaerobno stabilizovani mulj koji se transportuje po određenoj dinamici iz subotičkog Prečistača otpadnih voda, kao i biomasu (zeleni otpad) prikupljen u regionalnom sistemu upravljanja otpadom.
Po evidenciji u 2020. godini pristiglo je oko 6,8 hiljada tona stabilizovanog mulja sa gradskog prečistača otpadnih voda, dok je ove, 2021. godine do kraja jula zabeleženo precizno 6.664,17 tona, što znači da će ova količina prema proceni do kraja godine iznositi 10.000 tona ovog nusproizvoda kao ostatka iz procesa prečišćavanja otpadnih voda.
Savremenim upravljačkim sistemom (SCADA) za dobijanje kompostnog materijala, vrši se dodavanje kiseonika i pomoću senzora vrši se stalna kontrola određenih parametara. Ciklus kompostiranja traje 41 – 42 dana na temperaturi oko 700C.
Nakon industrijske prerade kompostni materijal ima svoj tok recikliranja i ponovne upotrebe.
Mulj nije otpad – on je resurs! Fitoremedijant
Dobijeni stabilizovani mulj u najvećoj količini se kompostira dok se manji deo toga koristi tokom fitoremedijacije za prihranu energetskih biljaka: energetske vrbe i arunda (italijanska trske) koje služe i za sopstvene rezerve biomase u cilju obezbeđivanja kontinualnog procesa kompostiranja. Naravno pored pozitivnog delovanja iz aspekta agroekologije, energetske biljke će dati osnovu i za mogućnost alternativnog energetskog snabdevanja.
Energetska vrba i Arunda (italijanska trska)
